Wandelen door de IJsselvallei De ontdekking van de hemel

Door: Anne Wesseling 

We lopen vijftien kilometer van Olst naar Deventer, over landgoederen en door de uiterwaarden van de IJssel. Lekker even uitwaaien en je hoofd leegmaken!

Het landgoed Groot Hoenlo is een statig landgoed (denk: oprijlaan, rododendrons, aangeharkt grint), waar we bij de poort met gepast ontzag naar staan te kijken, want hier werd dus de hemel ontdekt. Nou ja, door schrijver Harry Mulish dan, die op Groot Hoenlo werkte aan zijn magnum opus De Ontdekking van de Hemel. Dat boek hebben we zó lang geleden gelezen dat een korte samenvatting van de verhaallijn er even niet in zit, maar dat het landgoed en de omgeving inspirerend werkten, dat geloven we direct. Doe ons hier ook maar even een schrijfkamertje, dan rolt er ook zo een meesterwerk uit!

Nou ja, bij wijze van spreken, hè. We laten de hemel nog even voor wat hij is en wandelen van Olst naar Deventer vandaag, vijftien kilometer over landgoederen en langs uiterwaarden van de IJssel, misschien wel de mooiste rivier van Nederland. De IJssel is een jonkie, de rivier splitste zich ergens aan het begin van onze jaartelling af van de Rijn, pardoes vond het water een weg tussen de Veluwe en de Sallandse heuvelrug en slingerde enthousiast noordwaarts om daarna tot rust te komen in wat nu het IJsselmeer is. Jong en onstuimig, een rivier die graag buiten de oevers treedt en daar tegenwoordig ook de ruimte van krijgt, dat is de IJssel. Een rivier waar je vrolijk van wordt.

Theerozen en poëzie

Maar goed, bij die rivier zijn we nog lange niet, want vanaf Olst loop je eerst geruime tijd door het groen. Vanuit het landgoed rol je zo het bos in en na een uur passeren we Herma’s theetuin. Die staat niet op de kaart, maar is de perfecte plek voor wandelaars die nu wel even toe zijn aan een kleine pauze. Wegens corona wordt er nu geen thee geschonken, maar de tuin kun je gewoon binnenlopen, als je een euro in de melkkan gooit, is het goed. Ben je met een tuinliefhebber op pad, dan kun je nu met je thermoskannetje koffie op een bankje lekker een boek gaan lezen, want die tuinliefhebber ben je voorlopig kwijt. Die moet even ruiken aan de theerozen en foto’s maken van de phloxen. Ach, de geuren en kleuren van verbena, lampenpoetsers en zonnehoedjes. ‘Wil ik thuis óók, zo’n border.’

Enfin. Even verderop, aan het eind van het Randerpad, hangt aan de linkerkant zomaar een bord ‘liefde’ op een oude beuk, en op de boom ernaast een gedicht en dat begint zo:

Soms, vanuit die ene stap
opeens het pad weer te betreden
waarvan je dacht: bestaat dit nog?

Kastelen en landgoederen

Bestaat dit nog? Welzeker bestaat dit nog. Hoe oud is dit pad? Het gaat misschien wel terug tot de middeleeuwen. In de middeleeuwen werden hier in de IJsselvallei al kastelen gebouwd. Dat wisten we niet, maar het is wel logisch: er was vruchtbare grond, vanwege die rivier die regelmatig buiten haar oevers trad. Je had altijd verse vis en over de rivier werd handel aan- en afgevoerd, het was toch een beetje de A2 van de vijftiende eeuw (maar dan zonder de uitstoot en de herrie, beter!). 

Die kastelen werden later vaak verbouwd tot landgoederen. In de negentiende eeuw lieten rijke mensen uit de stad er dan ook meteen een park omheen aanleggen in manicuurde Franse of, zoals op landgoed Nieuw Rande, in romantische Engelse stijl, liefst van de hand van J. D Zocher (die van het Vondelpark). Als er ruimte was nog een bos eromheen voor het hout, en landerijen met vee, het was gewoon een potje Kolonisten van Catan, eigenlijk. De Rande is nu een hotel, maar het pad is hoe het was, de smalle lanen zijn er nog, de doorkijkjes, de beuken en eiken. Het ruikt al naar herfst.

Zomerdijken, winterdijken

Dan voorzichtig de provinciale weg oversteken en daar zul je ze hebben, de uiterwaarden. Grote vraag inmiddels: waar is de rivier? Je bent vlakbij de IJssel maar je ziet ‘m niet, hij is aan het oog onttrokken door lage dijken, als er een vrachtschip voorbij vaart, zie je alleen de bovenkant van de kajuit langsschuiven. 

Het landschap verandert hier mee met het water. Bij Deventer is er zes meter verschil tussen de hoogste en laagste waterstand. Vandaag staat het water laag, na een lange periode van droogte. Sla een hoek om en je stuit op honderden grauwe ganzen in een uitgestrekt grasland. Maar het kan ook zomaar zijn dat je hier aankomt en dat de rivier zo hoog staat dat de uiterwaarden onder water zijn gelopen. Er zijn nevengeulen, binnendijken, buitendijken. Ruimte voor de rivier!
 

Met je hoofd in de wolken

In een omheind weiland ligt een pasgeboren kalfje, de moederkoe likt het schoon en geeft zachte duwtjes met haar snuit: kom, sta eens op! Dat zie je niet zo vaak, kalfjes in de wei, maar er is hier een biologisch melkveebedrijf in de buurt, zouden er niet nog meer kalfjes moeten zijn, die mogen hier toch wat langer bij de moeder blijven? Jazeker, verderop lopen ze, ze zijn gewoon het weiland uitgebroken. Ruimte voor de kalfjes! Een koe staat in de uiterste hoek bezorgd te loeien (‘jongens, hierrr, er komen mensen aan!’) en daar komen ze al aanhollen, ze vinden wandelaars een beetje eng en duwen elkaar naar voren. ‘Jij eerst!’ En dan schielijk passeren, op gepaste afstand, snel terug naar moeder.

In de verte ligt Deventer, daar zullen we straks aan de kade langs de IJssel staan, maar met de finish in zicht ga je liever nog wat langzamer lopen, om zo lang mogelijk te genieten van het vlakke groen en de grenzeloze wolkenlucht erboven.

In Groot-Brittannië bestaat een Cloud Appreciation Society, een club voor fans van wolken. ‘Clouds are nature’s poetry’ staat er in hun manifest. Je kunt de wolken lézen, zeggen ze, zoals je de emoties van een gezicht afleest. Hier, lopend langs de IJssel, word je in gedachten meteen lid van die club. Er zijn helwitte, piepjonge wolken, die tikkertje doen door de lucht, donkere wolken, zwaar van de regen, hoge, ijle wolken die zich een beetje nuffig afzijdig houden, bij elke bocht in het pad zie je weer een nieuwe wolkenlucht.

Daar loop je dan, met je hoofd in de wolken, plotseling vol met woeste plannen voor nieuwe projecten. The sky is the limit. Waar komt die energie ineens vandaan? Het is toch werkelijk alsof je vandaag, ergens tussen Groot Hoenlo en de uiterwaarden van de IJssel, bij het betreden van die oude en tegelijkertijd nieuwe paden, een wereld vol onbegrensde mogelijkheden binnenliep. Warempel, dus toch de hemel ontdekt! Maar de rivier zelf, die is uiteindelijk het échte meesterwerk.

Ook wandelen in de IJsselvallei?

  • Deze wandeling is de eerste etappe van de vierdaagse individuele SNP-reis ‘ Wandelen langs IJssel en Hanzesteden’. De reis bestaat uit vier dagtochten:
    1) Van Olst naar Deventer (15 kilometer)
    2 ) Van Deventer naar Zutphen (19,2 kilometer)
    3 ) Van Vorden naar het museumstadje Bronkhorst (16,6 kilometer)
    4) Van Brummen naar Zutphen (18,8 kilometer).
  • Combineer deze wandeling met een bezoek aan Hanzestad Deventer. In elk geval even de middeleeuwse straatjes van het Bergkwartier verkennen en de Deventer koek proeven!
     
Bekijk deze reis hier