Madagascar

Waar de halfapen dansen 18-daagse primatenreis door Madagascar

Van springende sifaka´s tot toeterende indri´s: de lemuren van Madagascar zijn even guitig als uniek. Op een speciale rondreis laat primatologe Iris de Winter je kennismaken met deze bijzondere diersoorten. En nog veel meer onvergetelijke natuur.

Qua bijzondere flora en fauna kunnen weinig landen tippen aan Madagascar?
"Precies! Negentig procent van de diersoorten op Madagascar komt nergens anders voor. Qua flora spreek je over 85 tot 90 procent. Dit maakt het een onwaarschijnlijk fascinerend eiland. Voor mij als bioloog. Maar ook voor reizigers. "

Een klein lesje evolutieleer: hoe is die unieke situatie ontstaan?

"120 Miljoen jaar geleden scheurde een landmassa af van wat nu het Afrikaanse vasteland is. Zo´n 32 miljoen jaar nadien splitste ook dat stuk land in tweeën: het ene deel zou uiteindelijk India vormen, het andere Madagascar. Door de geïsoleerde ligging is het leeuwendeel van de flora en fauna op Madagascar niet verwant aan soorten die we elders ter wereld zien. Daar komt bij dat het een langgerekt eiland is, dat van noord tot zuid ook nog eens doorklieft wordt door een bergketen. Het gevolg is dat er enorme klimaatverschillen en diverse landschappen zijn ontstaan. Ook binnen Madagascar leven veel diersoorten dus geïsoleerd."

De beroemde halfapen bijvoorbeeld?

"Ja, hoewel die term typisch Nederlands is. Ze worden ook wel lemuren of prosimians genoemd; pro betekent ´voor´, simian ´apen´. Met andere woorden: dit zijn de soorten die 65 miljoen jaar geleden van de primaten aftakten voordat de eerste apen evolueerden. Omdat de lemuren op Madagascar terecht kwamen, hoefden ze niet de competitie aan te gaan met de intelligentere apensoorten en zijn ze dus tamelijk primitief gebleven. Ze hebben bijvoorbeeld een lang, nat neusje (een beetje een hondensnoet) omdat ze veel meer afhankelijk zijn van hun reukvermogen."

Je doet al jaren onderzoek naar deze lemuren. Wat maakt ze voor jou zo interessant?

"Ik ben vooral geïntrigeerd geraakt omdat er zoveel verschillende soorten zijn. Op Madagascar zijn 107 soorten lemuren bekend. Dat is maar liefst een vijfde van alle primatensoorten ter wereld. Op één eiland! Je kunt in een bepaald bos 13 verschillende lemuren zien zitten en 100 kilometer verderop, nog steeds in precies hetzelfde type bos, gewoon weer tien andere soorten. Dat is ongekend. "

Zoals de indri: de minister-president van het rariteitenkabinet.

"Ja, dat is een van de favorieten; een beetje de panda van Madagascar. De indri is de grootste lemur op het eiland, en de enige met een heel klein staartje. Hij leeft in groepsverband, verspreid door het oerwoud. Omdat geur niet voldoende is om over zulke grote afstanden te communiceren, heeft de indri een nogal kenmerkende roep ontwikkeld die twee kilometer verderop nog hoorbaar is. Het is een scala aan bizarre tonen die nog het best valt te omschrijven als ja, als wat eigenlijk? Een leeglopende ballon die je met je vingers dichtknijpt komt misschien nog wel het meest in de buurt. ´s Ochtends vroeg en aan het einde van de dag kun je deze territoriale roep horen."

De sifaka is ook zo´n vreemde vogel.

"Ja, die lemur is vooral bekend vanwege zijn bizarre zijwaartse sprongen. De oorsprong daarvan is echter heel logisch. Sifaka´s leven in de drogere bossen van Madagascar, waardoor ze enorme sprongen moeten kunnen maken van boom naar boom. Ze hebben zo buitenproportioneel lange achterpoten ontwikkeld, maar kunnen daardoor op de bosbodem niet goed meer op vier poten lopen. Het gevolg: een nogal opmerkelijk dansje."

Nog eentje dan: de minder knuffelbare aye-aye.

"Die heeft inderdaad een nogal angstaanjagend uiterlijk. Het is ook de reden dat hij helaas massaal bejaagd wordt door de bevolking van Madagascar; ze geloven dat de aye-aye een omen van het noodlot is. Het is desondanks een ontzettend interessante lemur, waar we tijdens deze reis ook ´s nachts naar op zoek zullen gaan. Gemakkelijk wordt het niet. In al die jaren is het mij maar zes keer gelukt om er één te zien. De aye-aye (ook wel het vingerdier genoemd) is namelijk solitair en muisstil. Hij klopt ´s nachts alleen heel zachtjes op holle bomen om met zijn grote oren te luisteren of er insecten achter de bast leven. Waarna hij zijn prooi met één griezelig lange, dunne vinger naar buiten pulkt."

Anders nog iets?

"Je kunt als reiziger ook kennis maken met panterkameleons, vleerhonden, giraffekevers, wandelende bladeren en nog heel veel meer unieke dieren. En ondertussen ontdekken we de prachtige nationale parken die Madagascar rijk is: Andasibe, Ranomafana, Tsinampetsotsy. Mijn favoriete deel zijn de submontane regenwouden in het oosten. Onwaarschijnlijk groen, vol hoogteverschillen en bezaaid met watervallen en woeste rivieren."

En in die wildernis bezoeken we op deze speciale reis ook onderzoekscentra voor lemuren.

"Ja, je krijgt echt een kijkje in het leven van de onderzoekers. We bivakkeren in het primaire woud van Torotorofotsy en Ranomafana in kampementen waar ik zelf maandenlang onderzoek heb gedaan. Die plekken bevinden zich zo ver van de bewoonde wereld dat er zelden tot nooit toeristen komen en de lemuren ook helemaal niet bang voor je zijn. Je kunt ze van heel dichtbij observeren."

Vanwaar al die onderzoekers?

"Het gaat niet bepaald goed met de lemuren van Madagascar. Diverse soorten balanceren op het randje van uitsterven. Habitatsverlies is de belangrijkste oorzaak. De bevolking van Madagascar is ontzettend arm, waardoor er voortdurend bossen worden gekapt om rijst te verbouwen. Het probleem is bovendien dat de grond ontzettend schraal is. Het droogseizoen duurt soms wel acht maanden, en de laatste mineralen in die keiharde kleilaag spoelen er in de regenperiode direct uit."

Je promoveerde onlangs op de gevolgen van menselijke verstoringen op de gezondheid van de lemuren. Hoe belangrijk is verantwoord toerisme?

"Ik denk oprecht dat het de redding van Madagascar kan zijn. Door toerisme leren bewoners dat het ook loont om de bossen met rust te laten. Overal waar toeristen komen zie je nu al dat de mensen enorm gemotiveerd raken om de natuur te beschermen. Ik zie dat het werkt. Met deze SNP-reis zorgen we er een beetje voor dat dat besef ook elders in het land doordringt. Juist doordat we de plekken opzoeken waar andere reizigers niet komen."

Unieke kans!

Tijdens deze unieke 18-daagse groepsreis neemt primatologe en SNP reisleider Iris de Winter je mee naar de wondere wereld van de lemuren, waarbij je:

  • Alles leert over de evolutie van lemuren
  • Heerlijk kunt snorkelen en duiken op het relaxte strandverblijf Anakao
  • De grote biodiversiteit ervaart in Torotorofotsy
  • In Tsimanampetsotsa National Park lemuren en veel vogels ziet
  • Verblijft in unieke kampementen in de nationale parken Andasibe & Ranomafana

Bekijk deze reis