Mythisch monster?
Van alle roofdieren in de noordelijke streken is de veelvraat de minst bekende. Scandinavische folkloreverhalen schilderen het langharige roofdier af als een vraatzuchtig monster met uitzonderlijke krachten. Is de reputatie van deze grote marterachtige terecht?
Kennismaking
De veelvraat - qua uiterlijk het best te omschrijven als een kruising tussen een bruine beer en een reuzenmiereneter - leidt een verborgen bestaan in de noordelijke bossen en toendra's van Eurazië en Noord-Amerika. De lang behaarde rover met pluimstaart oogt op het eerste gezicht wat stijfjes. Wie hem echter ziet bewegen, herkent direct de uitzonderlijke souplesse van de marterfamilie. Veelvraten – hun volksnaam zegt het al – eten zo'n beetje elke prooi die ze kunnen overmeesteren. Muizen, vogels, hazen, schapen en rendieren; zelfs een zieke eland vallen ze aan. Zijn wetenschappelijke naam duidt eveneens op een zeer bourgondische instelling; vrij vertaald betekent Gulo gulo namelijk gulzige gulzigaard. Ondanks zijn woeste reputatie meet de veelvraat niet hoger dan een middelgrote hond en weegt hij niet meer dan vijfentwintig kilo.
Leven in de sneeuw
Uiteraard is de veelvraat goed aangepast aan de lange winter op het noordelijk halfrond. Sterker nog, het dier is ervan afhankelijk. Het vrouwtje heeft een dik sneeuwdek nodig om het hol te graven waar ze in februari twee of drie jongen ter wereld brengt. Pas eind mei verlaten de jonge veelvraten het sneeuwhol. Om niet weg te zakken in de sneeuw, beschikt de veelvraat over ver uiteen staande, brede onderpoten met lange scherpe klauwen. Op deze 'sneeuwschoenen' haalt de jager makkelijk hoefdieren in, zoals herten, waarvan de poten wegzakken in de sneeuw. Perfect uitgerust legt de veelvraat dagelijks tot wel vijfenveertig kilometer af in een territorium dat varieert van honderd tot zeshonderd vierkante kilometer.
Heldenmoed
Een groot probleem voor de veelvraatpopulatie is voedselschaarste. In de winter is de carnivoor sterk afhankelijk van de buit van andere roofdieren. Met name de Europese lynx heeft veel last van de lenige plaaggeest. Hoe meer lynxen er in een gebied voorkomen, hoe minder de veelvraat zelf jaagt en hoe vaker hij de lynx wegjaagt bij zijn prooi. Ook een wolf kan het onderspit delven bij een confrontatie. Andere wolven zijn juist weer bedreven geraakt in het verslinden van de veelvraat. Last van overmoed heeft het dier dan ook niet. Bij zijn speurtocht naar door wolven achtergelaten karkassen gaat de veelvraat dan ook omzichtig te werk en mijdt hij slim de wolvensporen. Zo balanceert deze wezel met leeuwenhart meesterlijk tussen heldenmoed en lijfsbehoud.
